İnfo Yatırım Sözlük

VİOP Nedir?

Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası kısaca VİOP, Borsa İstanbul’da faaliyet gösteren bir türev piyasadır. 2005 yılında ülkemizin ilk özel borsası olarak kurulmuştur. 2005 ile 2013 yılları arasında VOP diye ifade edilen Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası 2013 yılında VİOP olarak isim değişikliğine gitti. İlk olarak İzmir’de kurulan bu özel borsa 2013 yılında Borsa İstanbul çatısı altına girdi.

Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nda (VİOP) vadeli işlem sözleşmeleri ve opsiyon sözleşmeleri alınıp satılabilir. VİOP’ta işlem gören enstrümanlar arasında hisse senetleri, emtialar ve endeksler bulunur.

VİOP içerisinde bulunan enstrümanların (hisse senetleri, emtialar, endeksler) ileri bir tarihteki fiyatının önceden belirlenmiş bir fiyattan alım satım yapma imkanı sunar. Bu imkan yatırımcılara dalgalanmadan korunma (hedge), spekülasyon ve arbitraj gibi stratejileri izleme imkanı sunar.

Opsiyon sözleşmeleri ise bir varlığı belirli bir tarihte veya tarih aralığında önceden belirlenmiş bir fiyatla alma veya satma hakkı verir. Bu sözleşmelerde alıcılar opsiyon primi öderken satıcılar ise bu hakkı sağlamak için primi alır.

VİOP Avantajları Nelerdir?

• Kaldıraçlı bir piyasa olduğu için düşük teminatlarla büyük hacimli işlem yapma olanağı sağlar.

• Çift yönlü alım satım yapma imkanı sayesinde yatırımcılara dalgalanmalardan korunma (hedge) imkanı verir.

• Emtialar, kıymetli madenler, döviz pay ve pay endekslerinde yatırım yapma imkanı sağlar.

• Pay senetleri ve endekslerine bağlı sözleşmelerin elde ettirdiği kazançlara stopaj kesintisi yansımaz böylelikle yatırımcılara vergi avantajı sunar.

• Takasbank alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşıysa alıcı görevi gördüğünden yapılan tüm işlemler Takasbank güvencesi altındadır.

• İçerisinde bulundurduğu enstrümanların çeşitliliği sayesinde uluslararası piyasalara erişim sağlar. Yatırımcılar global ekonomik gelişmelerden etkilenen varlıklar üzerinde işlem yapabilir.

• VİOP’taki sözleşmeler için Takasbank’a gönderilen teminat Takasbank tarafından nemalandırılır.

VİOP Riskleri Nelerdir?

• Kaldıraçlı piyasa yatırımcılara yüksek potansiyelli karlar elde ettirebileceği gibi potansiyel zarar riskini de arttır.

• Ekonomik göstergeler, doğal afetler, siyasi olaylar, global haberler ve olaylar gibi etkenler VİOP’taki varlık fiyatını etkileyebilir.

• Belirli dönemler yada  belirli yatırım araçlarında likidite düşük olabilirr.

• VİOP’taki kontratlar karşı tarafla yapılan bir anlaşma olduğu için karşı tarafın iflas etmesi veya ödeme yapmaması gibi durumlar yüzünden sorumluluklarını yerine getirmeme durumu doğabilir.  Takasbank bu riski azaltmak adına takas ve teminat yönetimi hizmet sunar.

• Sözleşmeler belirli bir vadeye sahip olduğu için vade sonu gelen sözleşmelerde açılan pozisyonların düzenlenmesi veya başka bir sözleşme açılması gerekebilir.

VİOP Kaldıraç Oranı Nasıl Hesaplanır?

Kaldıraç oranı, işlemin pozisyonunun büyüklüğüne ve enstrümana bağlı olarak değişiklik gösterir. Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) VİOP içerisinde yer alan enstrümanların her biri için maksimum uygulanabilecek kaldıraç oranlarını ve kurallarını belirlemektedir.

Kaldıraç Oranı=Pozisyon BüyüklüğüTeminat

Başlangıç Teminatı Ne Anlama Gelir?

Başlangıç Teminatı, vadeli işlemlerde veya opsiyon sözleşmelerinde pozisyon açmadan ödenmesi gereken minimum tutarı ifade eder. Bu tutar Takasbank tarafından belirli kurallara ve parametrelere dayanır. Teminat tutarları, pozisyonun büyüklüğüne, dayanak varlığın tipine, fiyatına, vadeye ve kullanılan kaldıraç oranına bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.. Bu teminatın var olmasının sebebi ise işlemlerin güvenli bir şekilde yapılması ve doğabilecek potansiyel zararları karşılamasıdır. 

Margin Call (Teminat Tamamlama Çağrısı) Nedir?

Teminat Tamamlama Çağrısı, yatırımcının yaptığı işlemde elinde bulundurduğu finansal aracın teminatının belirli bir oranın altına düşmesi sonucu aldığı uyarıdır. Bu uyarı, yatırımcının pozisyonu korumak, daha fazla kayıp yaşamaması adın teminatını artırması veya pozisyonunu kapatması için yapılır. Yatırımcı yapılan bu uyarıya uymadığı takdirde aracı kurum negatif bakiyeyi engellemek amacıyla pozisyonu kapatma yetkisine sahiptir. 

VİOP İşlem Saatleri

VİOP’ta Pay Vadeli İşlemler ve Opsiyon Sözleşmelerinde hafta içi 5 gün 09:30 ile 18:10 saatleri arasında işlemler gerçekleştirilir. Diğer vadeli işlemler ve opsiyon sözleşmelerinin işlemleri ise hafta içi 5 gün 09:30 ile 18:15 arasında gerçekleştirilir. Normal seansın ardından bazı sözleşmelerde akşam seansı uygulanır. Akşam seansında işlem gören sözleşmeler ise BIST30, BIST Sınai, BIST Banka, BIST Likit Banka ve BIST Banka dışı likit sözleşmelerdir. Akşam seansı 19:00 ile 23:00 saatleri arasında açıktır.